karya ilmiah gamelan jawa

KARYA ILMIAH

GAMELAN JAWA

Ditunjukake Dateng Ibu Chriesna Yuli Anggawati

Kangge Njangkepi Tugas Saking Guru Bahasa Jawa

Penyusun

1.) Dinda Ermaya Kusnada                 2.) Endang Larasati

PROGRAM STUDI PENDIDIKAN TATA BUSANA

JURUSAN PENDIDIKAN BUSANA BUTIK

SMK NEGERI 2 PONOROGO

Jl. Laks. Yos Sudarso No. 21A, Telp. (0352) 481922, Fax. (0352)488271, Ponorogo Kode Pos 63416

e-Mail: smkn2po@yahoo.com

i

KATA PENGANTAR

         Khanti ngucap rasa syukur ing ngarsaning gusti Allah SWT, penyusun saged ngrampungake tugas punika, kanthi mboten halangan satunggalipun.

        Matur suwun sanget dhumateng Bapak/ Ibu pembimbing ingkang  sampun mbimbing penyusun damel kliping punika.

       Kliping punika kangge njangkepi tugas Bahasa jawa wonteng ing SMK NEGERI 2 PONOROGO. Mugi kliping punika wonten paeahipun dhumateng kita sedaya.

      Kliping punika taksih kirang sampurna amargi wedal engkang kasesa kaliyan kirang pangertosipun penyusun. Pramila penyusun nyuwun ngapunten lan nampi kritik lan saran saking pemaos, wasono matur suwun.

PONOROGO , 25 MEI 2015

PENYUSUN

DINDA ERMAYA KUSNADA                                        ENDANG LARASATI

ii

DAFTAR ISI

Halaman

HALAMAN JUDUL................................................................................i

KATA PENGANTAR............................................................................ii

DAFTAR ISI..........................................................................................iii

BAB I PENAHULUAN..........................................................................1

A. Latar Belakang.....................................................................................1

B. Tujuan...................................................................................................1

C. Manfaat.................................................................................................1

BAB II KAJIAN TEORI........................................................................2

A. Pangerten Gamelan Jawa.....................................................................2

B. Laras ing Gamelan Jawa......................................................................2

BAB III METODE PENELITIAN.......................................................3

A. Piranti Gamelan Jawa..........................................................................3

§  Gongan

§  Balungan

§  Panerusan

§  Kendhang

iii

BAB IV HASIL PENELITIAN & PEMBAHASAN............................6

A. Aturan Gamelan Jawa..........................................................................6

BAB V PENUTUP..................................................................................7

A. Kesimpulan..........................................................................................7

B. Kritik lan Saran....................................................................................7

DAFTAR PUSTAKA.............................................................................8

iv

BAB I

PENDAHULUAN

A. Latar Belakang

         Ingkang melatar belakangi penyusunan makalah bahasa jawa ingkang judulipun      “ Gamelan Jawa   “ inggih punika kangge njangkepi tugas saking guru bahasa jawa inggih punika padamelan makalah bahasa jawa

B. Tujuan

        Tujuan padaleman makalah punika inggih punika :

·       Njangkepi tugas saking guru bahasa jawa

·       Kangge latihan ndamel makalah bahasa jawa

·       Kangge nambah wawasan kita khususipun tentang

“ Gamelan Jawa “

C. Manfaat

·       Kangge nambah wawasan kita sedaya

·       Kangge latihan ndamel makalah

1

BAB II

KAJIAN TEORI

A. Pangerten  Gamelan Jawa

        Gamelan jawa iku salah jinis corak gamelan sing urip nang Jawa Tengah uga Yogyakarta lan sebageyan Jawa Wetan. Musik gamelan jawa iku beda karo musik gamelan saka daerah liya.

Musik gamelan jawa lumrahe nduwe nada luwih lembut lan luwih alon.

Beda karo musik gamelan Bali sing nduwe nada luwih cepet, uga gamelan Sundha sing rasa musike nglaras banget lan didhominasi swara suling.

B. Laras ing Gamelan Jawa

          Gamelan jawa iku nduwe gatra-gatra pentatonis  lan nduweni 2 laras, yaiku laras slendro lan laras pelog.

 Laras slendro nduweni urutan gatra-gatra 1 2 3 5 6 ( ji ro lu ma nem ).

Ing Jawa, ana telung pathet. Pathet iku kapareng dadi pathet nem, pathet lima, lan pathet barang.

2

BAB III

METODE PENELITIAN

A. Piranti Gamelan Jawa

Piranti gamelan jawa bisa dikelompokake dadi 4 bageyan yaiku gongan, balungan, panerusan, lan kendhang.

Sing kalebu Gongan yaiku ggong, kempyang, kethuk, kempul, lan kenong.

Balungan iku rangkeyan melodi ing gamelan. Dadi ing jinis musik gamelan iku inti melodine ana ing rangkaian swara balungan iki.

Sing kalebu balungan yaiku saron panerus, saron barung, demung, lan slenthem.

Saron Demung utawa Asring kasebut demung iku salah sawijining piranti gamelan jawa sing ditabuh lan mlebu kelompok piranti saron.

Iki jinis saron paling gedhe ukurane, sing paling cilik peking sing tengah-tengah saron barung tembe demung.

3

Ana 2 jinis saron demung yaiku pelog demung lan slendro demung.

2 jinis piranti panerus iki nduwe laras beda-beda.

Wilah saron demung iku paling gedhe ing kelompok saron ukurane kira-kira 35,5 cm.

Saron demung nduwe swara paleng rendah ing kelompok saron. Panerusan yaiku bonang, gender, gambang, siter, lan rebab. Bonang barung yaiku salah sawijine bageyan perangkat gamelan jawa kang nduweni bentuk pencu banjur diarani bentuk pencon. Laras slendro wilahe ana 12 cacahe, banjur kang laras pelog wilahe ana 14 cacahe.

Bonang barung manggone ing rancakan saka kayu kang bentuke kaya amben.

 Pencon kuwi mau ditata ing rancakan ditumpangake ing tali kang diarani pluntur.

Bonang barung ditabuh nganggo kayu kang cacahe 2, kayu kuwi mau sing bageyan nduwur diblebet nganggo kain lan pluntur. Cara nabuh bonang kuwi ana akeh pola tabuhane.

Yaiku pola tabuhan gembyang, mipil, imbal, sekaran, klenangan, lan liya-liyane.

Bonang barung kuwi gunane kanggo mbukani gendhing. Sakliyane kuwi, bonang barung uga bisa kanggo nuntun alur gendhing.

4

Khusus ing pola mipil, bonang barung kuwi bisa kanggo nuntun instrumen liyane.

Bonang barung ora bisa dadi lagu penuntun, nanging kolaborasi karo bonang penerus gawe pola lagu lan ing aksen-aksen penting bonang gawe sekaran kang biasane ana ing akhir kalimat lagu.

Yen kendhang iku salah sijining piranti gamelan jawa sing ditabuh nganggo kombinasi antara tlapakan karo driji, dadi ora nganggo tubuh.

 Ing musik modern, piranti iku digolongake piranti perkusi. Kendhang diselehake ing wadhah panyangga saka kayu sing wujude memper huruf Y.

Kendhang ing musik gamelan fungsine kanggo mimpin lan ngarahake musik.

Kendhang nduweni jinis lan ukuran kang werna-werna.

Ukurane kendhang antarane 20 cm nganti 45 cm.

Kendhang bentuke kaya drum lan dimainake kanthi cara ditabuh. Masing-masing 4 kelompok iku nduweni fungsi dewe-dewe kang nggawe swara sing harmonis.

5

BAB IV

HASIL PENELITIAN & PEMBAHASAN

A. Aturan gamelan jawa

Gamelan jawa nduwe aturan-aturan sing wis pakem antarane katata saka pirang- pirang rambahan lan pathet utawa jero cetheking swara, uga ana aturan sampak utawa cepet-rendhete laku sing wis pakem, uga ana batesan-batesan gongan lan melodine wis diatur ing bageyan-bageyan sing saben-saben ketata 4 gatra.

 Pandangan urip jawa kang digambarake sajrone musik gamelan yaiku karelarasan kauripan jasmani lan rohani, kaselarasan sajrone omongan lan tumindak saengga mujudake toleransi  ing sasama.

Wujud nyata ing musik gamelan jawa yaiku  tarikan tali rebab kang sedengan, paduan seimbang swara kenong, srin, kendhang lan gambang lan swara gong kanggo nurup irama.

Gamelan jawa biasane dinggo ngiringi pagelaran wayang lan tari-tari.

Saliyane musik, gamelan jawa uga ana swara sindhen kang nembangake lancaran, landrang, lan gendhing-gending jawa

6

BAB V

 PENUTUP

A. Kesimpulan

Kesimpulanipun inggih punika “ Gamelan Jawa  “ menika kasenian asli saking tlatah jawa, kita dados tiang enom kedah  saged nglestarekake budaya jawa ingkang  kaancem musik lan teknologi- teknologi jaman sakniki.

B. Kritik lan Saran

Penyusunan makalah punika radi susah soale kedah ngagem bahasa jawa, nanging kita malah saged latihan bahasa jawa ingkang jaman sakniki sampun tersisihkan.

7

DAFTAR PUSTAKA

 Firmanshah, Agil. 2009. Gamelan Jawa. Yogyakarta : Balai Pustaka

Sudaryanto. Ed. 1991. Kamus Indonesia Jawa. Yogyakarta : Duta Wacana Press